Dagblad Trouw gaat de komende weken aandacht besteden aan het niet bestaan van de vrije wil en de gevolgen ervan. Vandaag verscheen het eerste artikel: De dood van de vrije wil [zie hier].
Uiteraard een korte verwijzing naar de Amerikaanse neurofysioloog Benjamin Libet (1916-2007) die in de beginjaren ’80 een volkomen dualistisch opgezet onderzoek deed, dat als een bom insloeg en waarmee hij beroemd werd. Hij toonde aan dat het bekendmaken van een bewust gewilde handeling (b.v. met een vinger een knop indrukken) zo’n 200 miliseconden later kwam dan de inzet van die handeling (de Bereitschaftspotential) in de hersenen te meten was. Het bewustzijn liep achter op het handelen en niet voor. Het was alleen mogelijk met vrije wil een handeling alsnog tegen te houden; niet om die te initiëren. Zo’n sturende vrije wil bestond niet – alleen een tegenhoudende wil. Die laatste was uiteraard ook niet te meten: ook een 'tegenhoudende wil' kun je op een scan niet zien. Het was een soort concessie aan wat we nu eenmaal gewend zijn.
Een Spinozist, voor wie – met Spinoza – de onveroorzaakte vrije wil niet bestaat, maar uiteraard wel het streven en begeren (de conatus) van het hele wezen, zou een onderzoek nooit op zo'n manier opzetten – zou niet naar interactie tussen lichaam en geest op zoek gaan, maar veel meer uitgaan van het zijn van elk ding van een wezen uit één stuk, dat van verschillende kanten bekeken kan worden. Een Spinozist is er dan ook niet van ondersteboven dat meer en meer uit neurowetenschappelijk onderzoek blijkt van wat het lichaam (met centraal het brein) allemaal vermag. Laat de wetenschap maar voortschrijden. Maar laat ze ook niet te snelle, mogelijk verkeerde, ‘neurosofische’ conclusies trekken.
