“Een van de bekendste en meest nagevolgde portretten van Spinoza” [Rudi Ekkart, “Spinoza in Beeld”, p. 137]. Maar, zoals hierna nog zal blijken, is deze identificatie als portret van Spinoza onterecht.
In sommige blogs kon ik niet om een afbeelding heen van het Spinoza-portret dat gemaakt zou zijn door de schilder Hendrik van der Spyck (ook: Hendrick van der Spijck ) bij wie Spinoza in de Paviljoensgracht in Den Haag ca. zes jaar, tot aan zijn dood in 1677, woonde.
Daar er intussen grote twijfel aan de authenticiteit bestaat, heb ik de afbeelding (of een van z’n ‘derivaten’) nog niet opgenomen in het verzamelblog met afbeeldingen van Spinoza. Toch kan ik er niet omheen dit wél te doen, daar het zo hardnekkig gebruikt blijft worden.
Dat Hendrik van der Spyck, die vooral decoratieschilder was, maar ook portretten zou hebben geschilderd, een portret van Spinoza moet hebben geschilderd, weten we Sebastian Kortholt, die bij de heruitgave van zijn vaders boek De tribus impostoribus magnis (1700) een voorwoord schreef met een korte biografie van Spinoza, waarin hij gegevens verwerkte die hij tijdens zijn grand tour in de jaren 1690 had verzameld en waarbij hij een ontmoeting had met Hendrik van der Spyck. Dus vóór Colerus sprak Sebastian Kortholt over Spinoza met Van der Spyck: “einem glaubwürdigen Manne und sehr geschickten Maler, der auch das Porträt des Atheisten gemalt hat.” [“atque hospite H. van der S… viro fide dignissimo, & pictore perquam artificioso, qui vultum etiam Athei expresserat.”] Dit is, daarop wijst Ernst Altkirch in Spinoza im Porträt [1913], het enige authentieke bericht hierover (p. 64).
