Friedrich Nietzsche (1844 – 1900) ‘Pascal ist tiefer als Spinoza’ (beiden las hij niet)

0
377

Bekijk de afbeelding op ware grootteEr zijn heel wat filosofen die zich behalve met Spinoza ook met Nietzsche hebben beziggehouden en over beiden boeken schreven. Ik noem Karl Jaspers, Abraham Wolf, Yirmiyahu Yovel, Charlie Huenemann e.a. Ook is er geschreven over Nietzsche en Spinoza, b.v. William s. Wurzer, Nietzsche und Spinoza (Verlag Anton Hain, Meisenheim am Glan, 1975, "Von den modernen Philosophen war für den späten Nietzsche veilleicht keiner so bedeutend wie Spinoza. Man kann mit Recht sagen, daß in der neuzeitlichen Philosophie Schopenhauer und Spinoza in entscheidender Weise die einflußreichsten Vorbilder für bestimmte Gedankengänge Nietzsche's waren").

Dat is in zoverre opmerkelijk daar Nietzsche aanvankelijk wel waardering voor Spinoza kon opbrengen, maar almaar kritischer werd, hem tenslotte soms verguisde, maar hem naar alle waarschijnlijkheid nooit zelf las.

Thomas H. Brobjer die veel bronnenonderzoek deed naar Nietzsches studies en daarover rapporteerde in Nietzsche-Studien, publiceerde vorig jaar Nietzsche's philosophical context: an intellectual biography [International Nietzsche studies, University of Illinois Press, 2008]. Het gedeelte waarin hij Nietzsches Spinozaconnecties bespreekt is in books.google.nl in z’n geheel in te zien, inclusief de uitvoerige hoeveelheid eindnoten. Gedetailleerd gaat hij na wat Nietzsche wanneer las en bestudeerde en wat hij daarmee deed. Ook de invloed van Spinoza komt zoals gezegd uitgebreid aan de orde. Daarbij blijkt dat in de leerstof die Nietzsche tijdens zijn studie in Bonn in 1865 bij Karl Schaarschmidt (Allgemeine Geschichte der Philosophie) opnam, vier van de ca zestig handgeschreven dubbelpagina’s gaan over Spinoza, meer dan over enige andere filosoof. Maar of daarvan later invloed uitging is moeilijk na te gaan.