Voor mezelf had ik met mijn blog van 19 augustus 2013, “Pierre
Teilhard de Chardin (1881 – 1955) zag Spinozisme als foute ideologie”,
definitief afgerekend met deze geleerde jezuïet, die op een of andere manier
trachtte zijn wetenschappelijke inzichten en daarop gebouwde kosmologie, te
rijmen met centrale categorieën van zijn katholieke theologie. Ik had mijn
boeken van en over Teilhard de deur uitgedaan en was niet van plan mij ooit nog
eens met zijn denken bezig te houden.
Maar ik kan er niet omheen het stuk te lezen en daarover in
dit blog te rapporteren dat in het laatste nummer van Philosophy Now het artikel staat van
Derek Harrison, “The Gods of Spinoza & Teilhard de
Chardin.” [in: Philosophy Now, a magazine
of ideas, feb/mrt 2015 – cf. – of kom er wel bij via deze link]
Harrison geeft een samenvattende beschrijving van de
godsideeën, zoals ze fungeren in de werken van resp. Spinoza en Teilhard de
Chardin. Hoe Teilhard de wereld als evoluerend zag sub specie evolutionis, en hoe hij het idee ontwikkelde van de noosphere [de totaliteit van alle bewustzijn
op aarde]. En uiteraard bespreekt hij ook zijn zgn. Punt Omega, het culminatiepunt waarin alle universele bewustzijn in
de evolutie samenkomt. Dat hij dat gelijkstelde met Christus, wordt door
Harrison, hoewel hij wel verwijst naar Teilhards ‘Christogenesis’ i.v.m. het Punt Omega, toch enigszins veronachtzaamd.
Het is mij niet duidelijk geworden waarom de auteur deze vergelijking
tussen beide denkers maakte, wat hij ermee beoogde en wat hij denkt ermee bereikt te hebben. Hij wekt de suggestie nogal wat overeenkomst te
zien. Ik verwijs naar mijn eerdere blog, waarin ik duidelijk liet zien hoe Teilhard
niets van Spinoza moest hebben – dus zelf niet erg verguld geweest zou zijn met
deze vergelijking en bewering van overeenkomstigheid. Ik ben het eveneens niet, bekeken van de kant van Spinoza.