Ofwel “het eeuwige wezen der dingen”. Wat kan Spinoza
daaronder verstaan?
Op dit weblog hebben enige bezoekers en ik in de maand
augustus van dit jaar lange discussies gevoerd over de vraag of Spinoza
“eeuwige essenties” toekent aan singuliere dingen (ik noem ze in het vervolg soms
ook ‘enkeldingen’). En de achterliggende vraag was daarbij uiteraard wat hij
daarmee dan bedoeld zou kunnen hebben.
10 augustus 2014 over “De eeuwigheid van de menselijke
geest” [cf. blog met 41 reacties]
en van 15 augustus 2014 over “Het lezen en begrijpen van Ethica 2/8 e.v.” [cf. blog met 51 reacties].
En tenslotte was er nog 27 augustus 2014: “Ter afronding misschien Don Garrett”
[cf. blog met 5 reacties]
“In God bestaat noodzakelijk een idee die het wezen van
dit of dat menselijk lichaam onder een aspect van eeuwigheid uitdrukt.” [Ethica 5/22].
Bartuschat daarover: “Spinoza's essentialisme stelt: elk
eindig ding dat vergankelijk is, komt een eeuwige essentie toe, en slechts in
zoverre dat het geval is, is te zeggen dat het ook in zijn tijdelijkheid van de
goddelijke substantie afhangt, dus diens modus is.”
Verderop betoogt Bartuschat: “De menselijke geest is dus
niet eeuwig daar hem een eeuwige essentie toekomt, die immers ook aan het
lichaam toekomt (V, 22d), waarvan Spinoza niet zegt dat hij eeuwig is. Eeuwig
is alleen de geest daar hij het eeuwige kent en dit kennen tot zijn essentie
behoort (V, 23), namelijk als een onfeilbare manier van denken (“certu
cogitandi modus”, V,23s), die hij zelf voltrekt.” Dat aspect (n.l. dat Spinoza
het intuïtieve adequate kennen van de menselijke geest volgens
Bartuschat op het oog heeft) laat ik hier rusten (hoewel ik er helemaal op het
eind op terugkom). Hier wil ik vooral ingaan op het begrip van die “eeuwige
essentie” van zowel lichaam als geest (het complete enkelding dus).
Dat is blijkbaar een moeilijk te bevatten idee. Zo schreef
Henk Keizer: “De gedachte dat er ergens een eeuwig 'reservoir' is van de
essenties van alle dingen van alle tijden past niet in het nuchtere denken van
Spinoza.” (Henk Keizer 14-08-2014 @ 08:39)