Vanaf de eerste dag van zijn bestaan wordt de mens volgepompt met kennis. En ervaring.
Soms naar zijn natuur – niemand hoeft hem te zeggen, waar zijn moeder de melk haalt-, soms door gewilde overdracht. En soms door herhaling van handelingen.
Aankleden, wassen, verschonen. Alles gaat vanaf de eerste dag alsof er geen alternatieven mogelijk zijn.
Zo komt hij aan zijn kennis. Maar voor hij dat door heeft is al een ander proces begonnen. Voor hij, of zelfs zijn omgeving daar maar aandacht aan geschonken heeft.
Het uit de wieg halen betekent al, dat er iets gaat gebeuren. Als de bevuilde luier uit gaat, komt er binnen niet al te lange tijd en na een vast ritueel een schone voor in de plaats. Als de moeder op haar gemak is gaan zitten en haar japon open knoopt, dan weet de kleine al gauw, dat er wat te drinken valt. Misverstand is niet mogelijk. Moeder gaat zo niet stofzuigen of aardappelen koken.
Is dit wetenschap ?
Nee, nog lang niet. Ervaring voor de kleine. Die met het groeien van het aantal levensdagen steeds weer nieuwe ervaringen krijgt te verwerken. En zo begint een belangrijk proces in het mensenleven, dat zal doorlopen tot aan de dood toe. Een demente bejaarde, die ruikt, dat men in de keuken aan het werk is, weet zo, dat er weer gauw gegeten zal kunnen worden. Dat hoeft niemand te zeggen. Hoogstens, waar hij, zij zal moeten zijn.
En zo ontstaat het verwachtingspatroon.
Iemand zonder verwachting(en) kan niet normaal leven. En dat gaat na het baby-schap gewoon door.
Want wat te denken van Sint Nicolaas? Van een Kerstfeest? Van Koninginnedag? Meest zijn deze verwachtingen verbonden met een reden tot vreugde. Vrij van school, van werken, een cadeautje.
En dan komen ook de eerste desillusies. Sinterklaas bestaat (lekker) niet! Een aantal jaren later: de ooievaar bestaat ook niet, want kindjes groeien in mama’s buik.
En verwachtingspatronen worden steeds brutaler teniet gedaan.
Een kind is er ongewild getuige van, dat oma opa slaat. Dat kan toch helemaal niet! Dat lieve mens, en die lieve opa, die altijd zo graag lacht.
Een treffend voorbeeld van een heel ander verwachtingspatroon, dat als een zeepbel verloren ging, maakte een buurmeisje mee. Die ging met de familie op najaarsvakantie in Duitsland. Op een van de wandelingen door de prachtige bossen die over een bergachtig gebied verspreid lagen, ontmoetten zij een groepje vrouwen, die paddestoelen aan het snijden waren. Met smalle vrij lange, vlijmscherpe messen en de paddestoelen verdwenen in rieten manden, die twee kleppen van boven hadden.
Het buurmeisje was achter een fel bonte vlinder aangegaan en zo wat van de familie en de groep afgedwaald. Toen ze terug wilde lopen, stond ze in eens om de hoek van een soort rotspunt oog in oog met een van de paddestoelen-snijdsters. Die daar stond te plassen! Dat kan toch niet ! Ze zweeg erover tegen haar ouders.
Maar later terug thuis, vertelde ze het haar oma. Die niets beter wist dan het in het Internet op te zoeken. En daar vond, dat het wel mogelijk was, als je maar wist hoe! Het werd dan wel geen desillusie, maar toch hadden ze allebei wel het idee, iets vreemds ervaren te hebben.
Om het weten en de verwachtingspatronen goed te beheersen is een zekere historische kennis onontbeerlijk. Wie begrijpt iets van de tegenwoordige toestand in Europa, wanneer je niets weet van de 2e wereldoorlog?
Ik weet nog, dat mijn opa eens opmerkte, dat het goed was, dat er een IJzeren Gordijn was in Europa, omdat een één-geworden Duitsland anders weer gauw een oorlog zou kunnen beginnen. Dat moest toen worden uitgelegd. Duitsland kreeg na die oorlog vier bezettingszones. Een Russische, een Amerikaanse een Engelse en een Franse. Maar daar moet voor het goede begrip gelijk aan worden toegevoegd, dat er in feite maar twee zones waren: de Russische en de Westerse. Logisch was dus, dat voor ons het verwachtingspatroon was, dat deze situatie de normale was. Dat daar nog zeer vele jaren geen verandering in zou komen.
Toen gebeurde het. Mijn vader zat naar de televisie te kijken en kreeg steeds meer tranen in zijn ogen. Een concert in Berlijn. De Muur was gevallen, er was geen Russische zone meer, Duitsland was één. En het meest ten gehore gebrachte duitse gedicht van Schiller werd veranderd! Uit Freude werd Friede! Als er ooit een verwachtingspatroon werd vernield, dan was het dit wel. Daar had de meest optimistische mens geen rekening mee gehouden. Zeker niet op het tijdstip, dat Oost Europa zich opmaakte om veertig jaar communisme in Europa te vieren.
Opa heeft het niet meer mee mogen maken, dus ik denk niet, dat diens zorgen nog voortleven. Wat kan ons in een Europa nog overkomen?
Maar wordt hiermee niet opnieuw een verwachtingspatroon aangesproken??
Laten we optimistisch blijven en maar hopen, dat onze ogen voorlopig nog droog blijven.
