De actualiteit van Spinoza

0
275

Ik citeer hier een passage uit het boek over Deleuze dat ik gisteren signaleerde. Het geeft wellicht een zekere (hoewel vast geen uitputtende) verklaring voor waarom Spinoza alweer een aantal jaren zo in de belangstelling is gekomen. Een belangstelling waaraan Deleuze, Gueroult, Matheron en Moreau hun bijdragen hebben geleverd.

"In Spinoza trof Deleuze vooral een alternatief aan voor de moderne filosofie, voor zover die filosofie namelijk vanaf Descartes via Kant, Hegel en zowel de twintigste-eeuwse fenomenologie als de ‘analytische’ taalfilosofie steeds haar uitgangspunt vond in het subject. Van Descartes’ cogito tot Kants transcendentaal subject en Hegels Geist stond de moderne filosofie in het teken van een onderzoek naar de reikwijdte van het menselijk kennen. Ook dominante twintigste-eeuwse stromingen als de fenomenologie, het existentialisme en de taalfilosofie werden gekenmerkt door deze oriëntatie op het subject en zijn vermogens. Deleuze benadrukte daarentegen voortdurend dat van een substantieel ‘ik’ in Spinoza’s denken geen sprake is. Hij stelt dat Spinoza’s filosofie niet idealistisch kan zijn vanwege het inzicht dat het menselijk organisme – net als alle modi – een product is van de natuur, en nooit vooraf kan gaan aan die natuur. Voor zover de moderne filosofie dus een subjectfilosofie is, is Spinoza’s filosofie nooit modern geweest, wat helpt verklaren waarom Spinoza in Parijs aan het eind van de jaren 1960 werd herontdekt. Daar en toen werd met de plotselinge déconfiture van het existentialisme en de teloorgang van de fenomenologie door een hele generatie jonge filosofen afscheid genomen van het subject, de auteur, en de ‘moderne’ filosofie.”

Wiep van Bunge, Spinoza, in: Deleuze compendium (zie hier) p. 105