In mijn log van gisteren, waarin ik een aantal vergelijkingen maakte tussen Darwin en Spinoza, speurde ik o.a. ernaar of Darwin ooit van iemand als Spinoza had gehoord. Dat mag dan, zoals Wim Klever op dat stukje reageerde, minder belangrijk zijn dan de vraag of zijn 'wereldbeschouwing' in de buurt kwam van die van Spinoza, maar waarom ik dat eerste ook belangrijk vind heeft te maken met het volgende.
Het is wel fraai hoe van de 17e eeuwse filosofen Descartes, Spinoza en Leibniz wordt gezegd dat zij met het veranderen van de antieke en Middeleeuwse filosofie de weg bereidden voor de zich in hun tijd ontwikkelende empirische wetenschappen. Maar als je dan vervolgens bij een van de grootste wetenschappers van de 19e eeuw niets daarvan terugziet, mag je enige twijfel krijgen over de gestelde betekenis van de nieuwe filosofie voor de wetenschap.
In 1876 schreef Charles Darwin, in eerste instantie voor zijn kinderen en hun nazaten, zijn autobiografie. De zes daarop volgende jaren tot aan zijn dood is hij er aantekeningen bij blijven schrijven. Vijf jaar na zijn dood, in 1887, verscheen het voor het eerst (met enige weglatingen). Op darwin-online.uk is de weer volledig gemaakte uitgave van 1958 te zien.
Daaruit neem ik hierna enige pagina's over, waarin Darwin schrijft over zijn godsgeloof en zijn twijfels. Ik neem de tekst ruim om tevens de context mee te nemen, waarin hij over zijn 'theïsme' en vervolgens agnosticisme spreekt.
En dan valt op, dat het dus kennelijk mogelijk is een wetenschapper te zijn die met uiterst nieuwe en zeer 'gevaarlijke' ideeën wist te komen, terwijl hij weinig bagage leek te hebben op filosofisch terrein, geen inzicht leek te hebben bijvoorbeeld "om beweging te erkennen als het wezen van de materie" (Klever) – en nog zo met een scheppende en voorzienige god te worstelen.
Ik geef kleur aan een aantal passages waar ik de aandacht op wil vestigen en geef verder geen commentaar.
Voor wat betreft de status van Darwins evolutie-theorie verwijs ik naar het NOS-Journaal van gisteren… [inmiddels niet meer te zien]
en naar dit interview met David Attenborough over Darwin
