Spinoza opent de Ethica met zijn definitie van causa sui.
» Per causam sui intelligo id, cuius essentia involvit existentiam, sive id, cuius natura non potest concipi nisi existens. «
(Onder een oorzaak van zichzelf versta ik een zaak, waarvan het wezen het bestaan insluit, met andere woorden iets waarvan de natuur zich alleen als bestaand laat denken).
Vervolgens blijkt dat de Substantie, God ofwel de Natuur causa sui is.
Maar wat moet je je daarbij voorstellen, althans denken? Waarom de term ‘zelfveroorzaking’ gebruiken voor datgene wat in die eerste definitie gedefinieerd wordt? De Latijnse uitdrukking causa sui betekent letterlijk: oorzaak van zichzelf. Dit drukt op het eerste gehoor nogal een paradoxale begripsinhoud uit, want een oorzaak is immers – in beginsel toch – oorzaak van iets anders, van een effect. Hoe kan iets tegelijk oorzaak én z’n eigen effect zijn?
Causa sui, oorzaak van zichzelf, klinkt nogal imponerend geleerd, maar is causa sui meer dan een asylum ignorantiae in woorden? Al dagen houden de woorden ‘causa sui’ mij bezig. Als ik even wat te mijmeren heb, komt – als causa sui – ‘causa sui’ mij voor de geest, waarvan ik mij afvraag of het wel om een echt begrip gaat, of slechts om woorden voor iets dat niet te begrijpen is. Houdt ‘causa sui’ méér in dan een manier om altijd gelijk te hebben voor wie gelooft dat alles een oorzaak heeft? Is het – letterlijk – een stopwoord om de oneindige reeks oorzaken ergens te laten stoppen? Is ‘causa sui’ hetzelfde als of iets anders dan ‘onveroorzaakt’? Is het méér?
