Carolus Tuinman (1659 – 1728), Voetiaans dominee, Neerlandicus en Spinozabestrijder

0
435

Half november werd in protestants Nederland herdacht dat 350 jaar geleden in Maastricht Carolus Tuinman werd geboren. Cornelis Tuinman, schrijft Jonathan Israel in Enlightement Contested in tekst en index, maar in de bibliografie staat zijn naam juist: Carolus Tuinman – een echte bestrijder van de wel gestorven, maar nog o zo levende Spinoza.

Tuinman groeide op in Maastricht als kind van Bartel Thuijnman en Sophia Aoronius. Vanaf zijn jeugd verzamelde hij spreekwoorden en uitdrukkingen, die hij later gebruikte bij het samenstellen van zijn boeken. Carolus volgde de theologische studie in Utrecht en voelde zich daar nauw verbonden met voetiaan Melchior Leydekker (een strenge protestantse richting in de Republiek). Later zou Tuinman ook zijn geschriften gereedmaken voor de druk. Hierna werd hij predikant in Sint Kruis (Staats-Vlaanderen), Sint Maartensdijk, Goes en Middelburg, waar hij tot aan zijn dood in 1728 bleef.

Deze gereformeerde dominee van de, nogmaals, zeer strenge Voetiaanse richting vond de vrijdenkerij en het Spinozisme ´zielspest´! In navolging van Voetius vond hij dat wetenschap maar tot atheisme leidde. Vanuit Middelburg schreef hij in 1719 verontrust: het aantal 'Spinosisten groeit leider aan in ons gantsche Vaderland'.