Berend Hakvoord (? ca. 1660 – 1730) smokkelde Spinoza ‘De schole van Christus’ binnen

0
494

Berend Hakvoord is grotendeels in de vergetelheid geraakt, maar mag door Spinozisten met een glimlach worden herinnerd: om de durf of de onnozelheid waarmee inzichten van Spinoza door hem in een protestantse catechismus werden verwerkt. Maar hij liep uiteindelijk tegen de lamp en werd aangeklaagd wegens vermeende onrechtzinnigheid, sterker: wegens 'klinkklare Spinozismus’.

Het provinciestadje Zwolle was eind 17e, begin 18e eeuw een brandhaard van Spinozisme. Zo vond de Kerkeraad van Zwolle Hendrik Smeek’s Krinke Kesmes (1708) maar “Spinosisterije.” Zwolle was vooral de bakermat van de Zwolse dominee Frederik van Leenhof (1647-1712) die in 1703 het sterk Spinozistisch gekleurde boekje met de titel Den hemel op aarden schreef. Zijn uitgever tevens boekverkoper aan de Grote Markt in Zwolle was Berend Hakvoord (ook Berent, Barend en ook Hakvoort). Maar dat betrof waarschijnlijk maar een bijbaan, want hij was voorzanger in de Grote Kerk en vooral was hij godsdienstonderwijzer (catechiseermeester) die de catechisanten moest inwijden in de christelijk gereformeerde leer. Daartoe had hij een handboekje over het christelijk geloof opgesteld, De Schole van Christus. Daarnaast schreef hij ook nog Den staat der kerke (1702) en eerder Gemeene Sendbrieven (1696) – een werkje met richtlijnen voor het schrijven van brieven en stukken dat een enorm succes werd en minstens wel twaalf drukken beleefde. Verder schreef hij de eerste kinderbijbel ooit: Beknopte Kinder-Bybel; Daar in Meest alle de Wegen Gods, den Staat der Kerke, en de Bybelsche geschiedenissen, op een Historische en leerzame wyze, kort en klaarlyk worden vertoond (1703).