Arnold Geulincx (1624 – 1669) een pre-Spinozist?

0
283

Voor ik verder ga met een blog over Cornelis Bontekoe, student van en bezorger van het werk van Arnold Geulincx, las ik eerst een blogje in over deze Geulincx.

Er is hier en daar verwantschap tussen de leer van Spinoza en Geulincx, maar de verschillen zijn groter, doordat Geulincx een gelovige was en de vrije wil, althans wat God betreft, aanhing. Later is er over gespeculeerd dat Geulincx van Spinoza of deze van Geulincx dingen zouden hebben ontleend. De Voetiaan Carolus Tuinman (1659-1728) publiceerde in 1715 een werkje A. Geulinx Medemaat van B. de Spinoza en der Vrygeesten. Maar dat was louter speculatief. Of Geulincx en Spinoza elkaar gekend hebben en of er van beïnvloeding van elkaar sprake is geweest, daarvoor is geen evidentie gevonden. De invloed op beide moet bij Descartes gezocht worden – en bij wat er in de 17e eeuw ‘in de lucht hing’, vooral wat betreft de oplossing voor de door Descartes gescheiden lichaam en geest. Zeker is dat Spinoza niets moest hebben van het occasionalisme, waarvan Geulincx als de eerste bedenker gezien wordt – vóór Malebranche – van het van alle tijden gelijk opgaan (als klokken) van de dingen in hun uitgebreidheid en in het denken.

De meest concrete relatie tussen Spinoza en Geulincx is wellicht te vinden in de 19e eeuw, toen prof. J.P.N. Land uit gelden die overgebleven waren uit de inzameling voor het in Den Haag opgerichte en in 1880 onthulde Spinozabeeld, een uitgave van de verzamelde werken van zowel Spinoza als Geulincx bezorgde. De laatste werd toch als een soort van voorloper van Spinoza gezien.