Morgen behandelen we in onze Spinoza Kring Limburg hoofdstuk
6 van de TTP: “Over wonderen”. Daaruit haal ik hier één paragraaf aan (in de
vertaling van F. Akkerman), die je 350 jaar nadat die geschreven werd om een
verklaring te geven voor het bestaan van verhalen over ‘wonderen’, ook zou
kunnen lezen als een welwillende verklaring voor verhalen over “alternatieve feiten.”
Ik zeg “welwillende verklaring”, want dat is iets dat me bij dit hoofdstuk sterk
opvalt: Spinoza gaat bij zijn duiding van profetieën en de Bijbel in het
algemeen, niet uit van bedrog of misleiding, maar van vooroordelen,
onwetendheid en onkunde. Hij schrijft:
[17] Het komt maar heel zelden
voor dat mensen iets precies zoals het gebeurd is vertellen, zo puur dat ze
niets van hun eigen oordeel in het verhaal mengen. Ja sterker nog, wanneer ze
iets ongewoons zien of horen, moeten ze al bijzonder op hun hoede zijn voor de
meningen die ze al van te voren hadden, willen ze daardoor niet iets heel anders
begrijpen dan ze zelf zien of door een ander horen vertellen, zo zeer nemen de
vooroordelen hen in beslag; dit gevaar dreigt vooral als het gebeurde het
begrip van de verteller of van hem die het aanhoort te boven gaat, en het
allermeest als het in het belang is van een van beiden dat de zaak zich op een bepaalde
manier toedraagt. Hierdoor komt het dat de mensen in hun kronieken en geschiedenissen
meer hun eigen meningen vertellen dan de feiten zelf die gebeurd zijn, en dat
een en hetzelfde voorval door twee mensen die verschillende meningen hebben, zo
verschillend verteld wordt dat het lijkt alsof ze over twee gevallen spreken
en, ten slotte, dat het dikwijls niet heel moeilijk is enkel uit de
geschiedenissen de meningen van de kroniek- en historieschrijver op te sporen.
Om dit te staven zou ik veel voorbeelden kunnen aanhalen, zowel van filosofen
die een historie van de natuur' hebben geschreven als van kroniekschrijvers,
maar dit houd ik voor overbodig. Ik wil volstaan met één voorbeeld uit de
heilige Schrift, over andere moet de lezer zelf maar oordelen.
