Paul Voestermans, de cultuurpsycholoog die enge malen op dit blog voorkomt [voor het laatst een jaar geleden; zie hier], schreef op zijn Cultuur & Psychologie blog op 9 juni 2017 het blog "Waarom toch steeds Spinoza?" (Het is overigens het eerste bog waarin Spinoza voorkomt…)
Hij komt met wat aandachtspunten waaraan ik voorbijga en schrijft dan:
"Dat betekent dat je ‘de aangelegenheden van de geest’ – bijv. (zelf)bewustzijn, vrije wil, moraal – terug behoort te brengen tot waar deze volgens de beste inzichten die we tot nu toe hebben, ontstaan. Dat is tussen mensen, als dat wat er gebeurt als mensen hun gedrag onderling op elkaar afstemmen en coördineren. Daarbinnen, in de gemeenschap van mensen, ontstaan (zelf)bewustzijn, vrije wil, en moraal, zaken die verder met gewone wetenschappelijke middelen kunnen worden uitgezocht, zoals ook Spinoza voorstond."
Op zichzelf een juiste constatering, meen ik. Inderdaad schreef Spinoza in het voorwoord van deel 3: "humanas actiones atque appetitus considerabo perinde ac si quaestio de lineis, planis aut de corporibus esset." Maar ik mis dat Spinoza juist aangeeft hoe in dat tussenmenselijke ontstaan (van (zelf)bewustzijn, vrije wil, moraal) we ons op het niveau van de eerste kennissoort bevinden; hoe we elkaar – via de verbeelding – de illusie van 'de vrije wil' [en méér] aanpraten. Spinoza probeert ons mee te nemen naar de derde kensoort hetgeen toch niet "met gewone wetenschappelijke middelen kan worden uitgezocht."
